သမိုင္းလူသား “ဂ်ိဳးဇက္ပူလစ္ဇာ”

 

(Joseph Pulitzer) – (၁၈၄၇-၁၉၁၁)

ဂ်ိဳးဇက္ ပူလစ္ဇာသည္ ဟန္ေဂရီ ႏြယ္ဖြား အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား ေရွ႕ေန၊ သတင္းေထာက္၊ သတင္းစာထုတ္ေဝ သူႏွင့္ သတင္းအေရးအသား တီထြင္သူ သတင္းစာ ပညာရွင္ျဖစ္ၿပီး သတင္းစာ ပညာျဖင့္ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈမ်ားကို စြမ္းစြမ္းတမံ တိုက္ဖ်က္ခဲ့သူျဖစ္ သည္။ ပထမဆံုး သတင္းစာပညာ သင္ေက်ာင္း ထူေထာင္ခဲ့သူ ျဖစ္ၿပီး ပထမဆံုး သတင္းႏွင့္ သတင္းဓာတ္ပံု တို႔ အျဖစ္ သမိုင္း၊ ကဗ်ာ၊ ဂီတႏွင့္ ျပဇာတ္တို႔ အတြက္ ပူလစ္ဇာဆုကို တီထြင္ ေပးအပ္ ခဲ့သူျဖစ္သည္။

ဂ်ိဳးဇက္ ပူလစ္ဇာကို ၁၈၇၄ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီ ၁ဝ ရက္တြင္ ဩစႀတီး ယားပိုင္ ဟန္ေဂရီႏိုင္ငံ မာကိုၿမိဳ႕တြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး ဖခင္ႏွင့္ ဂ်ာမန္ လူမ်ိဳး မိခင္တို႔မွ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ငယ္စဥ္က ဘူဒါပက္(စ)ၿမိဳ႕ တြင္ ပညာသင္ၾကား ခဲ့ၿပီး အသက္ ၁၄ ႏွစ္သားအရြယ္ တြင္ ဖခင္ကြယ္လြန္ခဲ့၍ မိသားစုဘဝ ဆင္းရဲမြဲေတသြားခဲ့ရာ ဥေရာပတစ္လႊား စစ္တပ္မ်ား သို႔ ဝင္ရန္ႀကိဳးစားခဲ့ ေသာ္လည္း က်န္းမာေရးေၾကာင့္ ဝင္ခြင့္မရခဲ့ေခ်။

၁၈၆၄ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းၿပီး လင္ကြန္း၏ ျမင္းတပ္တြင္ ၈ လၾကာမွ် တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ ခဲ့သည္။ အေမရိ ကန္ျပည္တြင္းစစ္ ၿပီးေသာ အခါ အသက္ေမြးမႈ အတြက္ ရရာ အလုပ္ မ်ိဳးစံု လုပ္ကိုင္ ခဲ့ၿပီး ဥပေဒဘြဲ႕ရရန္ စာ ၾကည့္တိုက္တြင္ အပတ္တကုတ္ေလ့ လာခဲ့ရာ ၁၈၆၈ ခုႏွစ္တြင္ ေရွ႕ေန ျဖစ္ခဲ့ေသာ္ လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ သို႔ရာတြင္ ဝက္(စ)လစ္(ခ်)ပို႔(စ) သတင္းစာ (Westliteche) ၌ သတင္းေထာက္ အလုပ္ လုပ္ခဲ့ရာ သူ႕ပင္ကိုယ္ဟန္ႏွင့္ ႀကိဳးစား အားထုတ္ မႈေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ ေက်ာ္ၾကား လာခဲ့သည္။

၁၈၆၇ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္လာၿပီး ၁၈၇၁ ခုႏွစ္ တြင္ သတင္းစာအယ္ဒီတာႏွင့္ ပိုင္ရွင္ တစ္ပိုင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၈၇၈ ခုႏွစ္ တြင္ စိန္႔လူဝီ ညေနခင္း သတင္းစာႏွင့္ စိန္႔လူဝီပို႔(စ)သတင္းစာ ၂ ေစာင္ကို ဝယ္ယူ ၿပီး “St Louis Post Dispatch” အျဖစ္ ေပါင္း၍ ထုတ္ေဝခဲ့ရာ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ၁၈၈၃ ခုႏွစ္တြင္ “NewYork World” သတင္းစာကို စီမံ ထုတ္ေဝခဲ့ရာ လူစိတ္ဝင္စားမည့္ သဲထိတ္ရင္ဖို အျဖစ္အပ်က္မ်ား၊ အေသအခ်ာ ေလ့လာ ေထာက္ လွမ္းေရးသားေသာ သတင္းမ်ား၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးႏွင့္ အလုပ္သမား ဦး စားေပး အာေဘာ္မ်ားေၾကာင့္ အထင္ကရ သတင္းစာႀကီး တစ္ေစာင္ျဖစ္ လာခဲ့သည္။

၁၈၆၉ ခုႏွစ္တြင္ ရီဗတ္ဘလီကန္ ပါတီမွ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္အျဖစ္ ဝင္ေရာက္အေရြးခံရာ အႏိုင္ရခဲ့ ေသာ္လည္း ရီပတ္ဘလီကန္ ပါတီတြင္း အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ မ်ားကို စိတ္ကုန္၍ ၁၈၈၄ ခုႏွစ္တြင္ ဒီမိုကရက္တစ္ ပါတီ ကိုယ္စားလွယ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ အေရြးခံရာ အႏိုင္ရခဲ့ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ သတင္းစာ အလုပ္ပိသျဖင့္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ႏႈတ္ထြက္ ခဲ့သည္။

ပူလစ္ဇာသည္ သတင္းစာ ပညာကို အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေအာင္ ျမႇင့္တင္အားေပးခဲ့သူ ေရွ႕ေဆာင္ေရွ႕ ရြက္ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ကာ သတင္းစာပညာ ျဖင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း တြင္းမွ မတရားမႈမ်ား၊ အလြဲသံုးစားမႈမ်ားကို ျပဳျပင္ တည့္မတ္ ေပးႏိုင္ရမည္ဟု ယံုၾကည္သည္။ အမ်ားျပည္သူ၏ ထင္ျမင္ခ်က္ကို သတင္းစာမ်ားမွ ေဖာ္ထုတ္ေပး ရမည္ ဟု လံႈ႕ေဆာ္သည္။ သူမကြယ္လြန္မီ ရန္ပံုေငြတစ္ရပ္ မတည္ထားခဲ့ၿပီး သတင္းစာႏွင့္ စာေပဆိုင္ရာ ပူလစ္ဇာဆုမ်ား ခ်ီးျမႇင့္ရန္ ေသတမ္းစာ ေရးသားထားခဲ့သည္။

ပူလစ္ဇာသည္ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္၌ သူ၏ ေဆာင္းရာသီေနအိမ္ ရွိရာ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာျပည္နယ္ ဂ်က္ကဲ(လ)ကြ်န္းသို႔ သူပိုင္ လစ္ဘာတီရြက္ေလွျဖင့္ အသြား ေတာင္ ကယ္႐ိုလိုင္းနား ျပည္နယ္ ခ်ာ လက္စတန္ဆိပ္ကမ္းအေရာက္၊ ေအာက္တိုဘာ ၂၉ ရက္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူ၏ ေသတမ္းစာတြင္ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္ အတြက္ ေဒၚလာ ၂ သန္း လွဴဒါန္းခဲ့ရာ ပူလစ္ဇာ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ၁ ႏွစ္အၾကာ ၁၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ကိုလံဘီယာ သတင္းစာ အတတ္သင္ေက်ာင္း (Columbia School of Journalism) ကို တည္ ေထာင္ခဲ့သည္။

၁၉၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ပထမဆံုး ပူလစ္ဇာဆုမ်ားကို သူကိုယ္တိုင္ ေရြး ခ်ယ္လႊဲအပ္ခဲ့ေသာ အႀကံေပးအဖြဲ႕၏ ႀကီးၾကပ္မႈျဖင့္ စတင္ေပးအပ္ခဲ့ရာ ပူလစ္ဇာဆုမွာ အေမရိကန္ သတင္းစာ ေလာကတြင္ အျမင့္ဆံုး ဆုအျဖစ္ ယေန႔တိုင္ ကိုယ္စားျပဳႏိုင္ခဲ့သည္။ “ႏိုင္ငံရဲ႕ အနာဂတ္ကို ပံုသြင္းေပး ႏိုင္စြမ္းဟာ အနာဂတ္သတင္းစာ ဆရာ မ်ိဳးဆက္ေတြ ရဲ႕ လက္ထဲမွာရွိ ပါလိမ့္မယ္”ဟု အရည္အခ်င္းျမင့္ သတင္းစာ ပညာ၏ လိုအပ္ခ်က္ကို ပူလစ္ဇာ က ေထာက္ျပခဲ့ပါသည္။

၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ိဳးဇက္ ပူလစ္ဇာကို စိန္႔လူဝီ၏ ေက်ာ္ၾကားထင္ရွား သူမ်ား လမ္းမ (St.Louis Walk of Fame) တြင္ ထိုက္ထိုက္တန္တန္ စာရင္းသြင္း၍ ဂုဏ္ျပဳဆု ႏွင္းအပ္ခဲ့ပါသည္။

ကိုးကား- အတၳဳပၸတိၲအဘိဓာန္ (ေမာင္ဝံသံ)

-       Micheal Snow, Yahoo! Contributor Network

-       Wikipedia, the free encyclopedia