ထိပ္ကပ္နာ (သို႕) ထိတ္ခပ္နာ(Sinusitis)

ႏွာေခါင္း ေကာင္းဖို႔ အလြန္ အေရးႀကီး ပါသည္။ ေညွာင္ႏွာႏွာ ႏွာေေခါင္းသံျဖင္႔ စကား ေျပာလွ်င္၊ လူေတာထဲ ႏွပ္ ခဏခဏ ညွစ္ေနရ လွ်င္္ ဘယ္သူမွ သေဘာက်မည္ မဟုတ္ပါ။ ထို႔ေၾကာင္႔ နွာေခါင္း က်န္းမာေအာင္ အထူး ဂရုစိုက္ သင္႔ပါသည္။ သီတဂူ ဆရာေတာ္ ဘုရားက တိုေသာ တရား ေကာင္းသည္ ဟု ေဟာထားတာ ၾကားဘူး ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္လည္း အေကာင္းဆံုး ေရးထား ပါသည္။

အမ်ားအားျဖင္႔ကၽြန္ေတာ္တို႔တေတြ ရာသီဥတု အကူး အေျပာင္းတြင္ ႏွာေခါင္း ပိတ္လို႔ ပိတ္၊ ႏွာရည္ က်လို႔က်နဲ႔ အေတာ္အိေျႏၵ ပ်က္ရ ပါတယ္။ ျမန္မာလို ထိပ္ကပ္နာ ဟု ေခၚပါသည္။ ေဆးပညာ မွာေတာ႔ SINUSITIS ဟု ဆိုပါသည္။ sinus မွာလိႈဏ္ ဟု အဓိပၸါယ္ ရျပီး itis မွာေတာ႔ ေရာင္ရမ္းျခင္း ဟု အဓိပၸါယ္ ရပါသည္။ ထိပ္ကပ္နာ ျဖစ္ေစေသာ sinus မ်ားမွာ ႏွာေခါင္း ပတ္၀န္း က်င္ရိွ မ်က္ႏွာ အရိုး တြင္ ရိွေသာ လိႈဏ္ ကေလးမ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္း ေၾကာင္႔ ျဖစ္ပါသည္္။ ၎ လႈိဏ္ေလး မ်ားမွာ ပါးရိုး၏ ေအာက္၊ မ်က္ခံုး ေနာက္ႏွင္႔ မ်က္လံုး ႏွစ္လံုးၾကား အေနာက္ဘက္ တို႔တြင္ ရိွပါသည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔ က်န္းမာ ေနစဥ္တြင္ ၎ လိႈဏ္ေလး မ်ားမွာ ေလမ်ားျဖင္႔ ျပည္႔ေန ပါသည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္ေနျခင္း ၏ အက်ိဳးေၾကာင္႔ ကၽြန္ေတာ္ တို႔ ဦးေခါင္းရိုး အား နဂို ရိွရင္း အေလးခ်ိန္ ထက္ ေပါ႔ေစပါသည္။ ထို႕ျပင္ အသံအိုး မွ လာေသာ အသံကို သည္ လိႈဏ္ေလး မ်ား နဲ႔ အေၾကာင္း ျပဳျပီး ကဲြျပားေသာ အသံမ်ား ထြက္လာ ပါသည္။

SINUS လိႈဏ္ေလးမ်ားတြင္ ေရာဂါ ဖြဲ႕တည္ ေနပံု ကို ေအာက္ပါ ပံုတြင္ ရႈပါ။


ပံုမွန္ sinus ႏွင့္ ပိုး၀င္ျပီး ျပည္မ်ားျဖင္႔ ျပည္႔ေနေသာ sinus ကို ယွဥ္ျပထားပံု

ဒီလိႈဏ္ ေလးေတြဟာ ႏွာေခါင္း လမ္းေႀကာင္းမွာ သြားျပီး ပြင္႔ေန ရပါတယ္။ ဒါမွသာ ဒီ လိႈဏ္ေလး ေတြထဲမွာ ရိွတဲ႔ ေလေတြက ျပင္ပ ေလနဲ႔ လဲလွယ္ ႏိုင္မွာ ျဖစ္သလို သူတို႔ ထဲမွာ ရိွတဲ႔ အခၽြဲ အက်ိ အရည္ ေတြ ကလည္း ႏွာေခါင္း အတြင္းကို ေကာင္းမြန္စြာ စီးက် ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီေတာ႔ လိႈဏ္ အ၀ေလးေတြ ပိတ္ၿပီ ဆိုရင္ လိႈဏ္နံရံ အေျမွးပါး ( sinus membrane) ေတြ ေယာင္ၿပီးေတာ႔ ထိပ္ကပ္နာ ရေတာ႔ တာပါပဲ။ ဒီ အေျမွးပါး ေတြ ေယာင္ဖို႔ ပိုျပီး အခြင္႔အလမ္း ရိွတဲ႔ အေၾကာင္းအရာ ေတြ ကေတာ႔ -
အသက္႐ွဴ လမ္းေႀကာင္း အထက္ပိုင္း ေရာဂါပိုး ၀င္ေနတဲ႔ သူေတြ (ဥပမာ - တုပ္ေကြး ၊ စသျဖင္႔ေပါ႔)

ဓာတ္မတည္႔ တတ္တဲ႔သူေတြ (Allergic ရိွသူမ်ား ၊ျခင္ေဆး အေမႊးတိုင္ အမႈံအမႊား စသည္ တို႔္ျဖင္႔ ဓာတ္မတည္႔ သူမ်ား … )

ရင္ႀကပ္ေရာဂါ ရွိသူမ်ား

ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား

ဟိုမုန္း hormone အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တဲ႔ကာလ (ဥပမာ - ကိုယ္၀န္ ေဆာင္စဥ္)

ေသြးခ်ိဳ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ ရွိတဲ႔သူမ်ား

ႏွာေခါင္း အတြင္း ျပင္ပရွိ ပစၥည္း ၀င္ေနသူမ်ား (ဥပမာ - ခ်ိဳခ်ဥ္ သႀကားလံုး ပဲေစ႔)

ကိုကင္း႐ွဴ သူမ်ား

အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ႏွာေခါင္းပိုက္ ထည္႔ထား ရသူမ်ား

သြား ျပႆနာ ရွိသူမ်ား (သြားကိုက္ျခင္း)

ႏွာေခါင္း နဲ႔ ပါး တို႔တြင္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရွိေနသူမ်ား

ႏွာေခါင္း ထဲမွ ာအဖုအက်ိတ္ ေတြ ျဖစ္ေနသူမ်ား
မွာ လိႈဏ္၀ေတြ ပိတ္ျပီးေတာ႔ ေယာင္ႏိုင္ပါတယ္။

အေႀကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေႀကာင္႔ ဒီ လိႈဏ္၀ေလးေတြ ပိတ္ရင္ လိႈဏ္(sinus) ေတြ အ တြင္းမွာ bacteria ေတြ ေပါက္ဖြား ႏိုင္ျပီးေတာ႔ ထိပ္ကပ္နာ ျဖစ္ႏိုင္ ပါတယ္။

၄င္္းထိပ္ကပ္နာကို (၂) မ်ိဳးခြဲပါတယ္။
ခဏတျဖဳတ္ (အာဂႏၱဳ) ထိပ္ကပ္နာ ႏွင္႔

နာတာရွည္ ထိပ္ကပ္နာ
ရယ္လို႔ ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲထားပါတယ္။

ရက္သတၱ ေလးပါတ္ ေအာက္ ဆိုရင္ ခဏတျဖဳတ္ လို႔ သတ္မွတ္ျပီး ေလး ပါတ္ ထက္ ေက်ာ္ရင္ေတာ႔ အႀကမ္း အားျဖင္႔ နာတာရွည္ လို႔ပဲ သတ္မွတ္ ပါတယ္။ သူတို႔ ႏွစ္မ်ိဳး လံုးမွာ ျဖစ္တဲ႔ လကၡဏာ ေတြကေတာ႔ အတုူတူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏွာပိတ္ေနျခင္း (သို႔) ေန႔ပိုင္းမွာ ႏွာရည္ တေတာက္ေတာက္ နဲ႔ ျဖစ္ေနပါမယ္၊ ႏွာေခါင္းထဲမွာ ျပည္႔ေန သလို မ်ိဳး ခံစားရျပီး ေခါင္းငံု႕ရင္ ပိုျပီး ခံစားရပါတယ္။

ႏွာေခါင္း ကေန ႏွာရည္ ျပစ္ျပစ္ ေတြ ထြက္ေန ပါမယ္။ (bacteria ေႀကာင္႔ ဆိုရင္ ႏွာရည္ က ပိုျပစ္ျပီး အေရာင္က အစိမ္းေရာင္(သို႔) ၀ါက်င္႔က်င္႔ အေရာင္ ျဖစ္ေန ႏိုင္ပါတယ္။

မ်က္ႏွာႀကီး တင္းေန သလို မ်ိဳး ခံစားရပါမယ္ ၊ မနက္ အိပ္ရာ ထ ဆိုရင္ ပိုဆိုး ပါမယ္။

မ်က္လံုး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေရာင္ေန ႏိုင္ပါတယ္

မနက္ အိပ္ယာ ထမွာ ျဖစ္ေစ ေခါင္းငံု႔ လိုက္ရင္ျဖစ္ေစ ေခါင္းကိုက္ တတ္ပါတယ္

ပါးရိုးေတြ မ်က္ရိုးေတြ ကိုက္တတ္ ပါတယ္

ပါးရိုးက sinus ေတြ ေယာင္တာ ဆိုရင္ သြားပါ ကိုက္ႏိုင္ပါတယ္

ကိုယ္ပူ တက္ႏိုင္ပါတယ္

တခ်ိဳ႔ မွာေတာ႔ ည အိပ္ေရး ပ်က္ေလာက္ေအာင္ ေခ်ာင္းေျခာက္ ေတြဆိုးႀကပါတယ္

တခါတေလ ေတာ႔လဲ အစာအိမ္မွာ ျပႆနာ တက္ျပီး ပ်ိဳ႔တာ အန္တာေတြပါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္


ဒီ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ တေတြ အျဖစ္မ်ားဆံုး ျဖစ္ႀကတဲ႔ virus ေႀကာင္႔ အေအးမိ တဲ႔အခါ ၊ allergy လို႔ ေခၚ တဲ႔ ဓာတ္မတဲ႔ မႈ ျဖစ္တဲ႔ အခါ မွာ ခံစား ရတဲ႔ လကၡဏာ ေတြနဲ႔ ဆင္တူ လိုပါပဲ။ ဒါေပမယ္႔ bacteria ေႀကာင္႔ ျဖစ္တာ ဆိုရင္ေတာ႔ ပိုမို ဆိုးရြားျပီး ကာလ ပိုရွည္ ႏိုင္ပါတယ္။

တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြ မွာေတာ႔ ဒီ sinusေတြ ေကာင္းေကာင္း မဖြံ႔ျဖိဳး ေသးလို႔ sinusitis မျဖစ္ႏိုင္ဘူး လို႔ ဆိုပါတယ္။ တစ္ႏွစ္ အထက္ ကေလးေတြမွာ ေတာ႔ လကၡဏာေတြက လူႀကီးမ်ား မွာ ျဖစ္တာနဲ႔ေတာ႔ကြာပါတယ္
ကေလးက ဂဏွာမျငိမ္ ျဖစ္မယ္၊

အီေနမယ္

ပါးစပ္ဟ အသက္႐ွဴ ျပီးေတာ႔ ကေလး အသက္႐ွဴ သံ ကို ၾကားေန ရတယ္

ကေလးက ႏွာသံ ေလးနဲ႔ စကား ေျပာမယ္္

ထမင္း ေကာင္းေကာင္း မစားဘူး (အစာေကၽြး ရတာ ခက္မယ္)
စတဲ႔ ျပႆနာေတြ ရိွပါမယ္။

ထိပ္ကပ္နာႏွင္႔ဆင္တူ ယိုးမွား ေရာဂါ မ်ားမွာ -
အေအးမိ ႏွာေစးျခင္း

ဓာတ္မတည္႔မႈ ေႀကာင္႔ ႏွာစီး ေခ်ာင္းဆိုး ျဖစ္ျခင္း (Allergic ျဖစ္ျခင္း)


ေရာဂါ အေျဖရရန္ အတြက္ ရွာေဖြ စမ္းသပ္မႈမ်ား
ေသြးစစ္ျခင္း

ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း

တီဗြီ ဓါတ္မွန္ Ultrasound ရိုက္ျခင္း

ကြန္ပ်ဴတာ ဓါတ္မွန္ CT ရိုက္ျခင္း

ေယဘူယ် အားျဖင္႔ေတာ႔ ၄င္း စမ္းသပ္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ေလ႔ မရိွပါ။ အမ်ား အားျဖင္႔ေတာ႔ ဆရာ၀န္က ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔ လည္ေခ်ာင္း တို႔ကို စမ္းသပ္ တာနဲ႔ပဲ ေရာဂါအေျဖကို ရရွိ ႏိုင္ပါတယ္။ လိုအပ္ရင္ေတာ႔ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လည္ေခ်ာင္း ပါရဂူ ဆီမွာ ျပသင္႔ပါတယ္။ လိုအပ္လ်င္ ၄င္းပါရဂူမွ ႏွာေခါင္းအတြင္းသို႔ မွန္ေျပာင္းထည္႔ စမ္းသပ္ျခင္း ျပဳလုပ္ ပါလိမ္႔မည္။

ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ိဳးမ်ား

ခဏတျဖဳ တ္ေရာဂါကို မကုသ ဘဲထားလ်င္ နာတာရွည္ ထိပ္ကပ္ ေရာဂါ ျဖစ္သြား ႏိုင္ပါတယ္။ ၄င္းေရာဂါကို ကုသမႈ မခံယူ ေသာ အခါတြင္ ျဖစ္ေစ၊ ကုသမႈ ခံယူပါ လ်က္ ေဆးမတိုး ေသာေႀကာင္႔ ျဖစ္ေစ အသက္ အႏၱရာယ္ကို စိုးရိမ္ရေသာ အေျခေနမ်ား ထိ ျဖစ္သြား ႏိုင္ပါတယ္ -
ဦးေႏွာက္ အေျမွးပါး ေရာင္ရမ္းျခင္း

ဦးေႏွာက္ ထဲတြင္ ျပည္တည္နာ ျဖစ္ျခင္း

အရိုးတြင္း ပိုး၀င္ျပီး အရိုး ေရာင္ရမ္းျခင္း မ်ား
ျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါတယ္

ကုသမႈမ်ား

ေရာဂါေႀကာင္႔ ျဖစ္ေနေသာ ျပႆနာ မ်ား ကိုကုသျခင္း

နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း ဖ်ားနားျခင္းမ်ားရွိလ်င္ အကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ( Paracetamol, diclofenac စသျဖင္႔ …)

Antihistamine ( Burmeton , cetirizine, loratidine, Altiva-d)
၄င္း Antihistamine မွာ ဓာတ္မတည္႔မႈအား ဆန္႔က်င္ေသာ ေဆးျဖစ္ပါသည္။ ၄င္း၏ အာနိသင္မွာ ႏွာေခါင္း အယားသက္ သာ ေစပါသည္။ ဆိုးက်ိဳးမွာ လူကို ေလးလံ ထိုင္းမိႈင္း ေစပါသည္။ ယာဥ္ေမာင္းႏွင္ သူမ်ား ဆရာ၀န္ႏွင္႔ တိုင္ပင္ပါ။

Decongestants (Phenylpropanolamine {Decolgen တြင္ ပါ၀င္ေသာေဆး}, Phenylpherine)
၄င္းမွာ ႏွာပိတ္ေနျခင္း ၊ ႏွပ္ခ်ီးမ်ား ျဖင္႔က်ပ္သိပ္ ေနျခင္းအား ယာယီ သက္သာ ေစပါသည္။ Decongestant Sprays မ်ားကိုလည္း ရက္ အနည္းငယ္ခန္႔ အသံုးျပဳ ႏိုင္ပါသည္။

ႏွာေခါင္း အေယာင္ သက္သာေစရန္ အတြက္ Nasal inhalers (Beconase , nasalide , Vancenase) နာတာရွည္ ျဖစ္ေနသူ မ်ား သည္ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္ျပီး လခ်ီ သံုးႏိုင္ပါသည္။

အခၽြဲအက်ိမ်ားပိတ္ဆို႕ မေနပဲ ေခ်ာေမြ႔စြာ စီးက် သြားေစရန္ ခၽြဲေပ်ာ္ Expectorants ေဆးမ်ား ကိုလည္း သံုးစြဲ ႏိုင္ပါသည္။ water spray ကိုတစ္ေန႔ လွ်င္ ေလးငါးႀကိမ္ ခန္႔ထိ သံုးႏိုင္ ပါသည္။

Bacteria ေႀကာင္႔ျဖစ္လ်င္Antibiotics( ပိုးသတ္ေဆး) (Amoxacillin, Erythromycin, Septrin) စသည္႔ ပိုးသတ္ေဆး မ်ားကို ဆရာ၀န္ ညႊန္ႀကား သည္႔အတိုင္း ေသာက္သင္႔ ပါသည္။ Bacteria ေႀကာင္႔ ႀကိမ္ဖန္ မ်ားစြာ ျဖစ္ေနေသာ sinusitis ကိုမူ ပိုးသတ္ေဆး ( Antibiotics ) ခပ္ျပင္းျပင္း (augmentin, Ceftin) စသည္ တို႔ကို (၄) ပါတ္ခန္႔ထိ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္ျပီး ေသာက္သင္႔ ပါသည္။ ပိုးသတ္ေဆး ကို ဆရာ၀န္ ၏ ညႊန္ႀကားခ်က္ ျဖင္႔သာ ေသာက္သံုး သင္႔ပါတယ္။

ထိပ္ကပ္နာေရာဂါမျဖစ္ေစရန္အတြက္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း

Allergic (ဓာတ္မတည္႔ေစေသာ) ျဖစ္ေစေသာ အရာမ်ားနဲ႔ ထိေတြ႔မႈ မွ ေရွာင္ရွားရန္ (ဥပမာ - ျခင္ေဆးေခြ၊ အေမႊးတိုင္ ၊ ဖုန္မႈန္႔ … စသည္ျဖင္႔)

ျပတင္းေပါက္မ်ား ဖြင္႔ျပီး အိမ္အတြင္း ေလ၀င္ ေလထြက္ ေကာင္းေစျခင္း

အခၽြဲမ်ား ပိတ္ဆို႔ မေနေစရန္အတြက္ ညအိပ္ သည္႔အခါ ဦးေခါင္းကို အနည္းငယ္ ျမွင္႔ျပီး အိပ္ျခင္း

Decongestants မ်ားကိုဆရာ၀န္ျဖင္႔တိုင္ပင္ျပီးသတိျဖင္႔အသံုးျပဳျခင္း

ေဆးလိပ္ မေသာက္ျခင္း

ေရာဂါ ျဖစ္ေနေသာ သူႏွင္႔ ထိေတြ႔မႈ မရိွေစျခင္း

အာဟာရ မွ်တစြာ စားျခင္းႏွင္႔

ကိုယ္လက္ ေလ႔က်င္႔ခန္း မွန္မွန္ ျပဳလုပ္ျခင္း
တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေဒါက္တာ စိုင္းေဝေအာင္
public health in myanmar